A. Fonetik
Bagi Arbak Othman (1983), fonetik adalah kajian
tentang bunyi-bunyi ujar. Sebagai ilmu, fonetik berusaha menemukan
kebenaran-kebenaran umum dan memformulasikan hukum-hukum umum tentang
bunyi-bunyi itu dan pengucapannya, manakala sebagai kemahiran, fonetik memakai
data deskriptif dasar daripada fonetik ilmiah bagi memberi kemungkinan
pengenalan dan pengucapan bunyi-bunyi ujar itu.
Selain itu, fonetik boleh didefinisikan sebagai
mempelajari segala bunyi yang diucapkan melalui mulut manusia, baik bunyi
manusia, bukan bunyi bahasa, mahupun bunyi-bunyi marginal, dan memberikan
simbol fonetik untuk setiap bunyi, yakni menurut Dr. Lufti Abas (1985)..
Fonetik ialah ilmu yang mengkaji bunyi bahasa,
iaitu ujaran atau pertuturan yang dihasilkan oleh manusia dengan mengecualikan
bunyi seperti berdengkur, batuk, berdeham, bersiul, sebagainya. Ruang lingkup
fonetik merangkumi antara lain proses pertuturan atau penghasilan bunyi dan
pengelasan. Kajian fonetik terbahagi kepada tiga cabang, iaitu fonetik
artikulasi, fonetik akustik dan fonetik auditori.
i)
Fonetik Artikulasi
Cabang ini mengkaji tentang cara penghasilan bunyi bahasa dan bahagian-bahagian
(artikulator) yang terlibat dalam penghasilan bunyi. Selain itu, cabang ini
juga melakukan pengelasan terhadap bunyi bahasa berdasarkan cara bunyi itu
dikeluarkan oleh alat tutur (artikulator), seperti lidah, bibir, lelangit
keras, lelangit lembut, anak tekak, dan sebagainya.
ii)
Fonetik Akustik
Cabang ini mengkaji sifat-sifat bunyi bahasa. Sifat fizikal yang dimaksudkan di
sini ialah gelombang bunyi ujaran yang dihasilkan oleh pita suara. Gelombang
bunyi ini dapat diukur dengan menggunakan alat seperti spektrogram dan
osiloskop. Antara sifat yang diberi perhatian dalam kajian fonetik akustik termasuklah
nada, frekuensi dan amplitud.
iii)
Fonetik Auditori
Cabang ini mengkaji tentang cara bunyi bahasa ditanggapi oleh pendengar melalui
pendengaran dan diterjemahkan (persepsi) oleh otak. Proses ini adalah proses
yang paling kompleks dalam kajian fonetik kerana proses ini melibatkan kajian
yang bersifat mujarad. Dari ketiga-tiga cabang ini, fonetik artikulasi adalah
cabang yang paling diberi tumpuan dalam pengajaran dan pembelajaran fonetik di
Malaysia. Dua cabang lagi, iaitu fonetik akustik dan fonetik auditori agak
kurang diberi perhatian kerana tiadanya peralatan dan kepakaran yang
menyebabkan kesukaran untuk pengajaran.
B. Fonologi
Menurut Rahimah Haji Sabran dan Rahim Sham (1985), bidang fonologi mengkaji
sistem bunyi- bunyi yang tertentu dalam pertuturan, khusus bagi sesuatu bahasa.
Ini jelas daripada pendapat Henderson yang menyatakan “the study of the
systematic organization of selected speech sounds in the spoken form of
individual language has variously been called phonology”.
Mengikut Frank Parker (1994), fonologi merupakan suatu bidang yang mengkaji
sistem bunyi sesuatu bahasa: iaitu rumus-rumus yang menentukan aspek sebutan.
Dalam tradisi barat, pengkajian tentang bidang fonologi ini telah bermula sejak
200 tahun yang lalu, iaitu bermula lebih kurang pada awal tahun 1800, apabila
para ahli bahasa memulakan pengkajian tentang perubahan bunyi bahasa dengan
cara membandingkan bunyi bahasa yang wujud dalam pelbagai bahasa yang
berkaitan. Sehubungan itu dengan kata lain, fonologi ialah ilmu tentang
perbendaharaan fonem sesebuah bahasa.
Para pengkaji fonologi menggunakan istilah-istilah teknikal ketika menjelaskan
sesuatu bunyi. Antaranya ialah, bunyi-bunyi itu dibahagikan kepada bunyi-bunyi
vokal, konsonan dan diftong. Bunyi-bunyi itu diberi lambang yang diiktiraf pada
peringkat antarabangsa. Satu unit bunyi fonetik dinamakan fon dan diberi
lambang tertentu dalam kurungan siku. Contohnya [o]. Satu unit bunyi fonem diberi
lambang hampir sama dengan huruf dan ditulis dalam garis miring. Contohnya /o/.
Huruf pula, seperti yang kita ketahui, tidak diapit oleh sebarang tanda baca.
(Fonem ialah unit bunyi yang lebih besar daripada fon dan mempunyai fungsi
tertentu dalam sesuatu bahasa.) Lazimnya fonetik dikaji secara berasingan. Hal
ini demikian kerana bidang fonetik amat rumit dan bersifat teknikal
Fonetik dan
Fonologi Dalam Bahasa Melayu Baku
Fonologi telah didefinisikan sebagai satu cabang ilmu bahasa yang
mengkaji bunyi bahasa sesuatu bahasa dan fungsinya dalam sistem bunyi bahasa
tersebut. Bunyi bahasa telah disusun mengikut sistem dan bidang fonologi
bertujuan untuk menganalisis penggunaan sistem ini. Pembahagian dalam bidang
fonologi terbahagi kepada dua cabang iaitu fonemik dan fonetik. Bidang
fonetik ialah bidang yang mengkaji bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh manusia
serta memberi lambang kepada bunyi-bunyi tersebut. Pengkajian fonetik terbahagi
kepada tiga cabang iaitu fonetik akustik, fonetik pendengaran dan fonetik artikulasi.
Konsep Bunyi
Melalui
bidang fonologi, antara aspek yang mendapat perhatian utama ialah konsep bunyi,
sistem tulisan dan suku kata. Menggunakan alat-alat ujaran, manusia
menghasilkan bunyi. Melalui keadaan udara yang terkeluar dari paru-paru menerusi
alat-alat ujaran telah menghasilkan bunyi-bunyi. Contohnya, bersin, batuk dan
berdehem hanya bunyi semata-mata dan tidak dikenali sebagai bunyi bahasa.
Bunyi-bunyi yang dihasilkan untuk tujuan pertuturan dikenali sebagai bunyi
bahasa. Dalam pertuturan, manusia cuba untuk menghasilkan bunyi yang bermakna.
Bunyi yang dikeluarkan dalam bentuk ujaran itu berlaku secara berterusan iaitu
berentetan. Tetapi, bagi tujuan kajian, bunyi-bunyi tersebut dianggap terpisah
menjadi unit-unit kecil yang dikenali sebagai bunyi penggalan atau fon,
contohnya bunyi [p], [a], dan [w].
Sistem Bunyi Bahasa Melayu
Bahasa
Melayu mempunyai sistem bunyi yang tersendiri dan untuk menguasai kemahiran
bertutur dalam bahasa Melayu dengan baik dan berkesan, seseorang pengguna
bahasa perlulah mempunyai pengetahuan yang mendalam tentangnya. Kajian
bunyi lazimnya terbahagi kepada dua bidang, iaitu fonetik dan fonologi. Fonetik
mengkaji bunyi bahasa dari segi penyebutan dan pendengaran atau sifatnya.
Fonologi pula mengkaji bunyi-bunyi yang berfungsi dalam sesuatu bahasa.
salam..boleh tak cikgu terangkan mengenai kaitan fonologi dengan tanda baca..mohon bantuan pencerahan..
ReplyDelete